• baner podstawowy
  • elektryk
  • energetyk
  • sukces
  • chlodnictwo
  • technika
  • dzwigowy
  • branzowa

patronJan III Sobieski urodził się w 1629 roku w Olesku, zmarł zaś w Wilanowie w roku 1696. Jego ojciec, Jakub, z czasem wojewoda bełski i ruski; był autorem między innymi diariusza wojny chocimskiej "Commentariorum Chotinensis belli libri tres", na którym oparł się Wacław Potocki pisząc "Transakcyję wojny chocimskiej". Przyszły król studiował w Akademii Krakowskiej, po czym odbył podróż do Niemiec, Francji, Niderlandów i Anglii, gdzie uzupełniał swoje wykształcenie. Po powrocie do kraju uczestniczył w kampaniach wojennych; pod Beresteczkiem został ciężko ranny. Walczył ze Szwedami (choć początkowo przeszedł na ich stronę), z Moskwą i Kozakami. W następnych latach zbliżył się do dworu Jana Kazimierza i Ludwiki Marii, gdzie poznał Francuzkę Marię Kazimierę d'Arquien - Marysieńkę, z którą w roku 1665 zawarł związek małżeński. Pozostając w kręgu dworskim, wystąpił przeciw rokoszowi Jerzego Lubomirskiego. Był kolejno marszałkiem wielkim koronnym, hetmanem polnym i hetmanem wielkim koronnym (1668). W roku 1673 odniósł pamiętne zwycięstwo nad Turkami w bitwie pod Chocimiem; zmagał się z nimi także w latach 1674-1675. Odniesione wówczas sukcesy militarne utorowały mu drogę do tronu. Koronacja odbyła się w roku 1676. W kilka lat później - w roku 1683 - wsławił się odsieczą wiedeńską, o której pisali między innymi Wespazjan Kochowski, Wojciech Stanisław Chrościński, Andrzej Wincenty Ustrzycki. Był Sobieski znakomitym mecenasem sztuki, popierał malarstwo i rzemiosło artystyczne. Spośród budowli królewskich najwspanialsza była rezydencja w Wilanowie, której program ideowo-artystyczny przypominał zasługi militarne króla i jego zabiegi wokół zapewnienia Rzeczypospolitej trwałego pokoju. W dziejach literatury zapisał się Sobieski jako autor listów do Marysieńki uznanych za arcydzieło staropolskiej prozy epistolarnej. Listy owe powstawały głównie w latach 1665-1683 - w czasie rozstań z Marysieńką, spowodowanych takimi wydarzeniami, jak rokosz Lubomirskiego, wyjazdy Marysieńki do Paryża, kampania wojenna lat 1675 i 1676 oraz odsiecz wiedeńska 1683 roku. Ślady tych wydarzeń i związanych z nimi postaci znajdujemy w listach. Niektóre z nich spełniały dzięki temu rolę gazet ulotnych czy nowin. Przykładem może być list pisany w nocy 13 września 1683 roku "w namiotach wezyrskich". Zaczynał się od dumnie brzmiących słów: "Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, o jakiej wieki przeszłe nigdy nie słyszały". W zakończeniu Sobieski zauważył: "List ten najlepsza gazeta, z którego na cały świat kazać zrobić gazetę, napisawszy, que c'est la lettre du Roi a la Reine" [że jest to list króla do królowej]. Istotnie, list wszedł do obiegu, i to europejskiego. Do końca 1683 roku doczekał się aż pięciu edycji w Polsce; został też przełożony na kilka języków europejskich i osiągnął około dwudziestu wydań w różnych krajach: w Anglii, Austrii, Hiszpanii, w Niemczech i we Włoszech. W listach odnajduje czytelnik informacje o codzienności ówczesnego życia, o obyczajach, o wyprawach wojennych i polityce, przede wszystkim jednak poznaje świat uczuć Sobieskiego i Marysieńki, styka się, mimo widocznej w nich konwencji barokowego romansu pasterskiego, z autentycznymi przeżyciami kochającej się pary. Listy napisane zostały po polsku, ale autor licząc się z adresatką - Francuzką - wplatał do swego tekstu wyrazy i zwroty francuskie, chętnie też polszczył słowa francuskie. Charakterystyczną cechą warstwy językowej listów jest obecność szyfru. W tej roli występowały niekiedy cyfry - zastępujące nazwiska, określenia związane z działaniami politycznymi. Spotykamy się tu także z szyfrem miłosnym ("pomarańcze" znaczą miłość, "konfitury" - listy). Szyfrom towarzyszyły pseudonimy: Sobieski występował - przykładowo - jako Celadon, Feniks i la Poudre (proch); wyjątkowo liczne pseudonimy łączyły się z osobą Marysieńki: Astrea, Diana, Kasandra, Róża, Jutrzenka. Niektóre z nich zaczerpnięte zostały z modnego wówczas na dworach romansu pasterskiego Honoré d'Urfégo Astrée, opowiadającego historię miłości pasterza Celadona do pasterki Astrei.
  nadanie2 nadanie1

 images

 

 

670 latbyd

el12